De antiracistische strijd en de strijd voor dekolonisering loopt meer en meer parallel. Maar ook bij uiterst rechts zien we gelijkaardige ontwikkelingen.
Ludo Segers 23/8/2018
Het racistisch incident op Pukkelpop drukte ons nog eens met de neus op de feiten. De schrijver William Faulkner parafraserend: “Kolonisatie is niet dood. Het ligt niet eens achter ons.” Racistisch gedrag en kolonisatie-gedrag ("Kongo is van ons") gingen op Pukkelpop hand in hand. Sarah en haar zus met Rwandese roots werden nageroepen, geduwd, betast, kregen een drankje over zich en kregen tenslotte een koloniaal lied over Kongo over zich.
Het gezongen lied met als titel "De Kongo" komt niet zo maar uit de lucht vallen. Het werd spontaan boven gehaald bij een conflict met zwarte mensen, het werd dadelijk op sociale media verspreid door extreemrechtse mensen. De racistische onderstroom in onze samenleving heeft de verbinding gemaakt met uiterst rechts dat met nostalgie terugkijkt naar het koloniaal verleden.
Dekolonisering in nieuw jasje.
Sinds enkele jaren groeit de roep voor een dekolonisering steeds luider. Aanvankelijk ging het vooral om een strijd van enkele blanke activisten die zich stoorden aan de vanzelfsprekendheid waarmee Leopold II en consoorten via standbeelden en straatnamen geëerd werden. Toen de hand van één van de figuren van het koloniaal standbeeld in Oostende werd afgezaagd, vond Herman De Croo dit nog geschiedenisvervalsing.
De laatste jaren zijn het meer en meer activisten met migratie-achtergrond en vooral met Afrikaanse roots die de verering van onze koloniale misdaad in de publieke ruimte aanklagen. Op 17 januari 2018, de verjaardag van de moord op Lumumba, voerden onder andere Hand in Hand tegen racisme vzw en LABOvzw actie in 6 steden. Telkens met een woordvoerder met een verleden buiten Europa. Het “Mémoire Coloniale et Lutte contre les Discriminations” (CMCLD) voert al jaren strijd in Brussel samen met een breed middenveld. Dekolonisering van onze maatschappij vertrekt vandaag vanuit het inzicht dat racisme (ook) haar wortels heeft in ons koloniaal verleden.
Naar aanleiding van het incident op Pukkelpop zien en horen we opnieuw de stemmen van deze nieuwe generatie. Enkele voorbeelden: Dalilla Hermans, Nadia Nsayi, Tracy Tansia, Sabrine Ingabire, Lieven Kandolo en Emmanual Iyamu
Ook de politieke wereld begint te reageren. Zie Brussel met de inhuldiging van een Lumumba-plein. Zie Antwerpen waar men de deur openhoudt voor een Lumumbastraat. Zie de context-borden bij koloniale standbeelden in Oostende, Gent, Halle, Hasselt, Ekeren.
Normalisering van racisme en kolonisatie
Normalisering van racisme is niet nieuw. Met de installatie van extreem-rechts en populistische partijen overal in de wereld en in Europa kreeg het extreemrechts gedachtengoed een bijkomende megafoon. Wie de tweets van staatssecretaris Francken volgt, weet hoe dit werkt. Zo ook bij de gebeurtenissen op Pukkelpop. Toen iemand de getuigenis van Sarah en haar zus in twijfel trok, klonk Francken op twitter: "tiens, tiens" en in Bruzz.be: “Dat (racistische liedjes, red.) kan niet door de beugel maar dit is pure uitlokking en die zijn zelf racistisch (cfr oude tweets). Journalisten moeten twee kanten van het verhaal brengen.”
Extreemrechts mobiliseert
Recent duikt ook een nieuw fenomeen op, blijkbaar met wortels in de VS. In 2017 kwam extreemrechts in Charlottesville nog op straat met de slogan "You will not replace us". De aanleiding was de beslissing van het stadsbestuur om het standbeeld van Generaal Lee te verwijderen. Lee was de bevelhebber van de Zuiderse troepen tijdens de burgeroorlog tegen de afschaffing van de slavernij. Zoals in de VS extreemrechts het thema van interpretatie van de burgeroorlog gebruikt om te mobiliseren, zien we gelijkaardige ontwikkelingen in Europa. In Nederland worden de activisten tegen Zwarte Piet en rond de herdenking van de slavernij regelmatig geviseerd door extreemrechts. Wat we nu bij Pukkelpop zien, mag niet verbazen.
Dekolonisering is een blijver
Dit zal het verder oprukken van dekolonisering als belangrijk thema in het publiek debat niet tegenhouden. Wel integendeel. De vraag naar een "herdenkingsbeleid" zoals Nadia Nsayi dat noemt, zal meer gehoord worden. De (her-)opening van het TervurenMuseum, de nieuwe richtlijnen voor het geschiedenisonderwijs, de verjaardagen met referenties naar Congo, de campagnes van het antiracistisch middenveld, de steeds luidere stem van Afrobelgen, ... Hoe de samenleving en het debat zich ontwikkelt is nog onzeker. Veel hangt af van de houding van diegenen die zich vandaag antiracist noemen maar dikwijls aan de zijlijn blijven staan.
Aimé Césaire: "Een beschaving die kolonisatie rechtvaardigt, is een zieke beschaving".