Op de Kick-off van Hand in Hand in Leuven hadden we Tunde Adefioye gevraagd om een kritische inleiding te geven over de campagne van Hand in Hand. Tunde, geboren in Los Angeles, is de stichter van Urban Woorden en dramaturg van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg. Zijn toespraak stemt tot nadenken over de rol van witte mensen in een antiracistische beweging.

TOESPRAAK VAN TUNDE ADEFIOYE OP DE KICK-OFF IN LEUVEN (20 MEI 2017)

“...In the 1970s, women of color and lesbians in the United States called on feminist scholars to recognize their own discriminatory practices and to analyze the intersections of racial, sexual, and gender hierarchies. At an academic feminist conference commemorating the thirtieth anniversary of the publication of de Beauvoir’s The Second Sex... articulated the frustrations of women treated as tokens, the sole black or lesbian speaker invited to participate in a predominantly white movement. Her influential remarks impelled women’s studies courses, programs, and conferences to expand their vision and embrace, rather than fear, differences among women...

It is a particular academic arrogance to assume any discussion of feminist theory without examining our many differences, and without a significant input from poor women, Black and Third World women, and lesbians. And yet, I stand here as a Black lesbian feminist, having been invited to comment within the only panel at this conference where the input of Black feminists and lesbians is represented. What this says about the vision of this conference is sad, in a country where racism, sexism, and homophobia are inseparable. To read this program is to assume that lesbian and Black women have nothing to say about existentialism, the erotic, women’s culture and silence, developing feminist theory, or heterosexuality and power...What does it mean when the tools of a racist patriarchy are used to examine the fruits of that same patriarchy? It means that only the most narrow perimeters of change are possible and allowable...” 1 [1]

Bij het voorbereiden van dit gesprek was ik gevraagd om het campagnedossier van Hand in Hand te lezen. Er zit veel goeds in. Maar wat voor mij opmerkelijk is, is dat er, zoals de zwarte, lesbische, feministische dichteres Audre Lorde het hierboven verwoordt, er soms gelijkaardige instrumenten van een racistisch patriarchaat binnen het document worden gebruikt. Zoals gezegd zijn er veel belangrijke wegwijzers in het document maar soms bots ik tegen de dingen die het dominante kapitalistische, patriarchale en seksistische discours herscheppen. Een voorbeeld is het 10-tal keer dat het woord “onbewust” in het document wordt gebruikt. Dat is een codewoord dat rust creëert voor witte mensen die een bepaald denkkader hebben. Dat is niet onlogisch omdat het een document is dat zich richt tot witte mensen. Maar hoe anders zou het document er uitzien als het geschreven is vanuit een ander perspectief of niet grotendeels vanuit het perspectief van witte mannen?

“...I’m writing for black people...in the same way that Tolstoy was not writing for me, a 14-year-old coloured girl from Lorain, Ohio. I don’t have to apologise or consider myself limited because I don’t [write about white people] – which is not absolutely true, there are lots of white people in my books. The point is not having the white critic sit on your shoulder and approve it”[2]

Wat wil Toni Morrison eigenlijk zeggen? Hoe zullen we anders schrijven als we geen rekening houden met wat het witte patriarchaat denkt? Dat trouwens steeds meer en meer evolueert naar een minderheid die voor de meerderheid spreekt.

“...Advocating the mere tolerance of difference between women is the grossest reformism. It is a total denial of the creative function of difference in our lives. Difference must be not merely tolerated, but seen as a fund of necessary polarities between which our creativity can spark like a dialectic. Only then does the necessity for interdependency become unthreatening. Only within that interdependency of different strengths, acknowledged and equal, can the power to seek new ways of being in the world generate, as well as the courage and sustenance to act where there are no charters... those of us who are poor, who are lesbians, who are Black, who are older—know that survival is not an academic skill. It is learning how to stand alone, unpopular and sometimes reviled, and how to make common cause with those others identified as outside the structures in order to define and seek a world in which we can all flourish. It is learning how to take our differences and make them strengths. For the master’s tools will never dismantle the master’s house. They may allow us temporarily to beat him at his own game, but they will never enable us to bring about genuine change. And this fact is only threatening to those women who still define the master’s house as their only source of support...”

Welke soort nieuwe tools zullen/moeten we scheppen om echt een verandering te creëren? We kunnen beginnen bij het soort taal dat we gebruiken om over elkaar te spreken. “Autochtoon” wordt nog in het dossier gebruikt, terwijl “allochtoon” bijna nooit wordt gebruikt. Het feit dat “autochtoon” meerdere keren wordt gebruikt, impliceert de aanwezigheid van de “andere”. En de andere in dit geval is de “allochtoon”. Het onderstreept dat iemand een grotere claim op dit land heeft. Het suggereert ook dat bepaalde onderdelen van de Belgische geschiedenis niet even relevant zijn als andere. B.v. de periode dat dit land eigendom was van de Romeinen of toen het in de 16e eeuw een deel was van de landen waarover Karel V regeerde. Of nog later, toen de Spanjaarden en daarna de Oostenrijkers tot het einde van de 18de eeuw nog eigenaars waren van deze regio.

Het gebruiken van een woord als “autochtoon” doet ook het beeld vervagen van hoe veel Vlamingen naar Nederland, Engeland, en via de Red Star Line naar Amerika zijn geëmigreerd. Velen van jullie kennen deze geschiedenis beter dan ik. Maar als we spreken over de autochtoon, schrijven we een andere geschiedenis en doen we als of deze migratiestromen niet zijn gebeurd.

Licht problematisch is ook het woord migratieachtergrond. Er zijn inderdaad onderdrukkingen die mensen met een migratieachtergrond gemeenschappelijk delen. Maar tegelijkertijd houdt zo’n woord geen rekening met de verschillende kruispunten (“intersections”) waar mensen deel van uitmaken. Bijvoorbeeld, KU Leuven onderzoekers Judit Kende en Karen Phalet tonen aan dat terwijl veel scholieren met een migratieachtergrond discriminatie binnen de schoolpoort ervaren, het racisme tegen een tweede generatie Marokkaan niet het zelfde soort discriminatie is die een tweede generatie Pool ervaart. Daarom is een deel van het proces van dekoloniseren het creëren van een nieuwe terminologie voor het bewustzijn dat is ontstaan door eerlijk om te gaan met onze geschiedenis en onze complexe realiteit. We moeten het beeld over onze maatschappij omdraaien als we de machtsverhoudingen willen wijzigen.

“...Despite long-standing claims by elites that Blacks, women, Latinos, and other simi- larly derogated groups... remain incapable of producing the type of interpretive, ana- lytical thought that is labeled theory in the West, powerful knowledges of resistance that toppled former social structures of social inequality repudiate this view. Members of these groups do in fact theorize, and our critical social theory has been central to our political empowerment and search for justice....Challenging power structures from the inside, working the cracks within the system, however, requires learning to speak multiple languages of power convincingly.”[3]

Het herzien van macht gaat over het herverdelen van middelen zoals Patricia Hills-Collins hierboven suggereert. Dit gaat niet louter over geld maar ook over gezond eten, groene parken, speelplekken, onderwijs van topkwaliteit en ruimte om te beslissen over het beleid dat bepaalt hoe een stad, overheid, land enz. er uit ziet. Het campagnedossier van Hand in Hand is een goed begin maar het is jammer genoeg niet de all-in oplossing. En dat was ook niet de bedoeling. We hebben dringend andere acties nodig. Zeker als we kijken naar een stad als Leuven waar zoveel nieuwe migranten en veel gekleurde mensen wonen, is het onlogisch dat in de prestigieuze middelbare scholen zoals het Sint Pieterscollege, of in de stedelijke administratie de mensen die macht hebben, les geven en contracten tekenen allemaal witte mensen zijn. Om dat te veranderen binnen nu en vijf jaar hebben we radicale acties nodig. We moeten deze foto (afbraak monument van de Geconfedereerden in de VS***) als inspiratie gebruiken. Het is niet genoeg om een “tegenmonument” te creëren voor “foute” monumenten zoals het campagnedossier van “Dekoloniseer de samenleving” voorstelt. Witte mannen, zeker die boven de 55 moeten al beginnen aan een exitplan. Neem de geliefde burgemeester van Leuven als voorbeeld. Hij is nu 79 geworden en is sinds 1995 burgemeester van Leuven. Ik weet dat er geruchten zijn dat Mohammed Ridouani de nieuwe burgemeester zou kunnen worden maar waarom heeft het zolang geduurd en waarom is het mentorproces niet 10 jaar geleden begonnen? En waarom is het opnieuw een man, er zijn veel moslima’s met en zonder hoofddoek die de job ook goed kunnen doen?

Om te eindigen, om nieuwe dynamieken in onze samenleving in gang te zetten, moeten we meer durven. We hebben bondgenoten nodig maar nu is het niet meer de tijd voor bondgenoten alleen. In tijden van nummer 45 in de VS (noot: de 45ste president van de VS), Erdogan in Turkije, Nigel Farage in Engeland en Theo Francken hier in België, is het niet meer voldoende om bondgenoten te zijn, we hebben mensen nodig die hun plek willen verlaten voor nieuwe Belgen, die willen luisteren naar nieuwe stemmen om een radicale dynamiek te creëren. In deze tijd hebben we meer medeplichtigen dan bondgenoten nodig.

Tunde Adefioye