2.2 Waarom willen we dekoloniseren?
- Dat onze samenleving superdivers geworden is, is stilletjes aan een dooddoener. Twee miljoen burgers hebben een migratie-achtergrond. Twintig procent of meer dan 1 miljoen mensen met vreemde afkomst wonen in het Vlaamse gewest. En ondertussen is meer dan 45% het eens met de uitspraak dat migranten komen om te profiteren van onze sociale zekerheid. Dertig tot veertig procent vinden dat migranten een bedreiging zijn voor onze cultuur en gebruiken (bron: Vlaamse Migratie- en Integratiemonitor 2013). Is het dan nog verwonderlijk dat er zoveel racisme en discriminatie voorkomt?
- Toch merken we dat dit bewuste racisme niet het hele verhaal is. Er zijn nog twee belangrijke processen die hier een rol in spelen.
- Eén. Onder dit duidelijk herkenbare en meetbare racisme zit er nog een laag van onbewuste vooroordelen en negatieve houdingen tegenover mensen met een migratie-achtergrond.
- Dit soort vooroordelen zijn voor een deel universeel maar worden in het Westen al eeuwenlang versterkt door bepaalde historische ontwikkelingen. Kolonialisme en imperialisme leidden tot een Europese dominantie van de hele wereld en dit ging gepaard met een (pseudo)-wetenschappelijke theorie over de verschillen tussen de (zogenaamde) rassen. Dit vergoelijkte het kolonialisme en leidde tot een uitgesproken maar meestal onbewust superioriteitsgevoel. Vanuit een "manifest destiny" werden zogezegd in het belang van de onderdrukten zelf hele continenten gekoloniseerd en leeggeroofd.
- Twee. Naast het bewuste en onbewuste racisme, wordt onze samenleving ook gekenmerkt door een andere vorm van onbewust racisme die ingebakken zit in de structuren van onze samenleving. Leden van de autochtone, dominante groep beschikken over een aantal kansen en voordelen, net omdat ze tot die groep behoren. Ze gaan makkelijker naar de "goede" scholen, ze hebben makkelijker de juiste contacten om werk te vinden, ze worden niet gehinderd door vooroordelen of discriminatie omdat ze behoren tot de groep van mensen met een migratie-achtergrond. Gelijkaardige processen spelen ook tussen bv. kinderen van hoog- en laaggeschoolden, maar worden extra versterkt door het verschil in afkomst. Als gevolg hiervan hebben leden van de dominante, autochtone groep verhoudingsgewijs meer macht dan mensen met een migratie-achtergrond.
- Deze bevoordeelde positie in de samenleving gewoon omdat men tot de dominante groep behoort, is geen bewuste individuele beslissing maar een gevolg van de huidige maatschappelijke machtsverhoudingen. Bij de meeste "autochtonen" is er op dit vlak dan ook een blinde vlek, men is zich van geen kwaad bewust. Mensen met een migratieachtergrond herkennen dit echter als discriminatie en racisme en ervaren dit vaak als een (vaak onbewust) superioriteitsgevoel van de dominante groep. Ze verheffen steeds meer hun stem in de (sociale) media en scherpen het debat aan.
- Omgekeerd zijn leden van de dominante groep makkelijk overtuigd door een populistisch discours dat de klemtoon legt op de individuele verantwoordelijkheid om zijn of haar "kansen te grijpen". De structurele obstakels voor mensen met een migratieachtergrond worden hierbij gemakshalve over het hoofd gezien.
- Beide processen versterken elkaar. Het racisme dat deels haar wortels heeft in het kolonialisme, zorgt voor een ideologische onderbouw van dit meerderwaardigheidsgevoel. Omgekeerd geven de bestaande machtsstructuren ook voeding aan dit racisme, omdat het lijkt alsof het "aan de mensen zelf ligt, als ze blijkbaar hun kansen niet grijpen" ("ze willen het niet", of "ze kunnen het niet").
- Bij zwakke groepen van autochtone Belgen wordt de angst voor verdrukking gevoed door gelijkaardige populistische propaganda. Enkel solidariteit die streeft naar win-win situaties is dan een optie. We streven naar goede huisvesting, goed onderwijs en jobs voor iedereen onderaan de ladder. Binnen organisaties zoals Samenlevingsopbouw heeft men dit goed begrepen en worden er bondgenootschappen gevormd tegen gelijkaardige structurele uitsluitingsmechanismen.
- We kunnen er niet naast zien dat de koloniale denkbeelden nog een effect hebben op de huidige Europese samenleving. Bovendien worden ook de oude koloniale machtsverhoudingen nog steeds verder gezet in de huidige moderne samenleving, zowel ten opzichte van het Globale Zuiden (neo-kolonialisme) als ten opzichte van mensen met een migratieachtergrond in de westerse landen.
- Er gaan dan ook steeds meer stemmen op om deze denkwijze (superioriteitsgevoel) én deze machtsverhoudingen om te keren via een proces van zogenaamde "dekolonisatie van de geest". Het gaat er hier niet om "schuldigen" aan te wijzen maar om de geesten van iedereen "vrij" te maken én de bestaande machtsstructuren te veranderen. Zolang er blinde vlekken zijn, is het immers bijzonder moeilijk om te werken aan structurele veranderingen en een meer rechtvaardige samenleving voor iedereen.
- Om Olivia Rutazibwa even te citeren: "Dekoloniseren is de zoektocht naar de blinde vlekken of de mythes in de kennis die we al hebben, en die ons verhinderen om de werkelijkheid te begrijpen of ons in staat stelt om ongelijkheid en onderdrukking te aanvaarden of toe te passen."
- Dit is uiteraard een complex en langdurig proces. Hand in Hand wil in een gemeentelijke campagne het bewustzijn hierover vergroten en al concrete stapjes tot verandering zetten (zie verder).
Laatst gewijzigd:
donderdag, 12 januari, 2017 - 09:21
